× 
Klik in dit venster
op: http://beeldmeditaties.nl
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

           
welkom menu contactzoeken
HeiligenkalenderHeiligen op naamPatroonheiligenHedendaagse namenMeer...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van de hagiografieën, overleed 30 oktober 2022
† 1  Opdracht van de Heer in de tempel (MARIA Lichtmis)

Info afb.

Opdracht van de Heer in de tempel (Maria Lichtmis); 1

Feest 2 februari

Betekenis 'Maria Lichtmis'
1'-mis' is een verkorting van het woord 'missa'; daarmee sloot in het Latijnse formulier de eucharistieviering "Ite, missa est" (= 'Gaat heen, de mis is uit'). 'Mis' is dus het oude woord voor eucharistieviering.
2'Lichtmis' duidt erop dat deze mis vooral gekenmerkt werd door veel (kaars)licht.
3'Maria-Lichtmis' geeft aan dat het een mis betrof met veel (kaars)licht ter ere van Maria.

Het feest sluit aan op het relaas van Lukas 02,21-40:

Lukas 02,21-40
21 Nadat de acht dagen voorbij waren en men Hem moest besnijden, ontving Hij de naam Jezus, zoals Hij door de engel was genoemd voordat Hij in de moederschoot werd ontvangen.
22 Toen de tijd aanbrak, waarop zij volgens de Wet van Mozes gereinigd moesten worden, brachten zij het kind naar Jeruzalem om het aan de Heer op te dragen,
23 volgens het voorschrift van de Wet des Heren: 'Elke eerstgeborene van het mannelijk geslacht moet aan de Heer worden toegeheiligd',
24 en om volgens de bepaling van de Wet des Heren een offer te brengen, namelijk een koppel tortels of twee jonge duiven.
25 Nu leefde er in Jeruzalem een zekere Simeon, een wetgetrouw en vroom man, die Israëls vertroosting verwachtte en de heilige Geest rustte op hem.
26 Hij had een godsspraak ontvangen van de heilige Geest dat de dood hem niet zou treffen, voordat hij de Gezalfde des Heren zou hebben aanschouwd.
27 Door de Geest gedreven was hij naar de tempel gekomen. Toen de ouders het kind Jezus daar binnenbrachten, om aan Hem het voorschrift der Wet te vervullen,
28 nam ook hij het kind in zijn armen en verkondigde Gods lof met de woorden:
29 "Uw dienaar laat gij, Heer, nu naar uw woord in vrede gaan:
30 mijn ogen hebben thans uw Heil aanschouwd,
31 dat Gij voor alle volken hebt bereid;
32 een licht dat voor de heidenen straalt, een glorie voor uw volk Israël."
33 Zijn vader en moeder stonden verbaasd over wat van Hem gezegd werd.
34 Daarop sprak Simeon over hen een zegen uit en hij zei tot Maria, zijn moeder:
"Zie, dit kind is bestemd tot val of opstanding van velen in Israël, tot een teken dat weersproken wordt,
35 opdat de gezindheid van vele harten openbaar moge worden; en uw eigen ziel zal door een zwaard worden doorboord."
36 Er was ook een profetes, Hanna, een dochter van Fanuel uit de stam van Aser. Zij was hoogbejaard en na haar jeugd had zij zeven jaren met haar man geleefd.
37 Nu was zij een weduwe van vierentachtig jaar. Ze verbleef voortdurend in de tempel en diende God dag en nacht door vasten en gebed.
38 Op dit ogenblik kwam zij naderbij, dankte God en sprak over het kind tot allen die de bevrijding van Jeruzalem verwachtten.
39 Toen zij alle voorschriften van de Wet des Heren vervuld hadden, keerden zij naar Galilea, naar hun stad Nazaret terug.
40 Het kind groeide op en nam toe in krachten; het werd vervuld van wijsheid en de genade Gods rustte op Hem.

Vandaar dat het gevierd wordt veertig dagen na Jezus' geboorte. Gegeven het feit dat men deze dag vanaf halverwege de vierde eeuw had geplaatst op 25 december, vond dit feest dus plaats veertig dagen later: op 2 februari.

-1-
In het oosten bestond het feest al halverwege de 4e eeuw. De nadruk lag niet op Maria, maar op Jezus. Het feest heette er 'Ypapanti' = 'Ontmoeting'. Bedoeld werd de ontmoeting van Jezus met zijn volk in de personen van Simeon en Anna; als sluitstuk van een drietal ontmoetingen:
1) met de herders;
2) met de drie wijzen uit het oosten;
3) met Simeon en Anna.

'Ontmoeting' kon ook nog slaan op Jezus' ontmoeting met de God van zijn volk; immers Hij wordt bij deze gelegenheid aan God opgedragen in de tempel; als eerstgeborene behoorde Hij op bijzondere wijze aan God toe, zoals het evangelieverhaal van Lukas vertelt.
De kerkelijke viering ging gepaard met een lichtprocessie, waarschijnlijk in aansluiting op de woorden van de oude Simeon: "Een licht dat voor de heidenen straalt" (Lukas 02,32).

Er bestaan theorieën die zeggen dat die lichtjes eigenlijk een kerstening zijn van oude heidense feesten uit de Romeinse tijd.

Tot op de dag van vandaag heet het feest in de oosterse kerk Ypapanti ('Ontmoeting').

-2-
In het westen is het feest pas later doorgedrongen; in Rome en Milaan viert men het al in de 7e eeuw; in Frankrijk, Duitsland en Engeland in de 8e eeuw, maar in Spanje pas in de 11e eeuw.

De wijding van de kaarsen - 'ietwat bijkomstig in de viering van dit geheim' aldus het Liturgisch Woordenboek' - duikt pas op in de 10e eeuw: in Frankrijk en Duitsland, en bereikt Rome eerst in de 12e eeuw.

Tegelijk komt de nadruk hier meer op Maria te liggen: het feest gaat dan ook heten Purificatio (= 'reiniging' en wel 'van Maria').
In de Joodse cultuur was de reiniging van de moeder na de geboorte van een baby een religieuze verplichting, zoals Lukas in zijn vertelling aangeeft. In het Oudtestamentische boek Leviticus (hoofdstuk 12) wordt deze reiniging voorgeschreven. De gevoelswaarde die tot dit gebruik heeft geleid is diep religieus.
De gelovige jood uit het Oude Testament beschouwde iedere geboorte als een groot wonder; je had ermee deel aan de scheppingskracht van God zelf. Dat werd concreet beleefd in het bloed. Bloed was het leven van de mens; het hield op geheimzinnige wijze de mens in leven, en behoorde dus aan God, omdat alle leven aan God toebehoort. Bij aanraking met bloed (en met name bij de geboorte van een kind) was de gelovige doordrongen van het diepe besef dat hij voor een groot wonder stond dat hem met ontzag en huiver vervulde; dat hij in aanraking kwam met mysteries die te groot en te 'schoon' voor hem waren; hij werd zich daarbij bewust van zijn eigen geringheid, zijn onwaardigheid, zijn behoefte aan reinheid (niet omdat hij iets verkeerd gedaan had, maar juist zoals je je onwaardig kunt voelen wanneer je iets heel moois bijwoont...

Vergelijk de opmerkelijke reactie van Petrus als Jezus voor de wonderbare visvangst heeft gezorgd: "Heer ga weg van mij, want ik ben een zondig mens"
[Lukas 05,08]

De mens voelt zich (terecht!) bij Gods overweldigende aanwezigheid onwaardig. Het is niet toevallig dat in de oosterse liturgie aan de vooravond (vigilie) van dit feest - om in de goede gesteltenis te komen - het verhaal wordt gelezen van de engel die met een gloeiende kool Jesaja's lippen komt reinigen opdat zij waardig worden Gods woorden te spreken (Jesaja 06,01-10; vooral 06,05-07).

Vandaar het gebruik om zich ritueel te reinigen als alles achter de rug is: je kunt weer zuiver voor God staan; je neemt je eigenlijke plaats als schepsel weer in t.o.v. de Schepper.

-3-
Maria's tempelgang om zich te reinigen na de geboorte van haar eerste kind doet in onze streken haast onmiddellijk denken aan de zogenoemde kerkgang. Wanneer een moeder na de geboorte van haar kind voor het eerst weer naar de kerk ging, werd zij bij de ingang door de priester welkom geheten met een zegen, zij nam de stola van de priester vast en zo liepen ze getweeën naar voren tot bij het altaar; daar ontving zij een kaars en nogmaals een zegen met een gebed van dank voor het goede verloop van de geboorte.
Hoewel het dus een dankritueel was, hebben vele moeders dit gebruik als onaangenaam ervaren; in sommige streken heette het ook 'reiniging', en dacht men daarbij dus aan het gebruik zoals dat bij Lukas over Maria wordt verteld; maar omdat men in een andere religieuze cultuur leefde, voelde men de inhoud er niet meer van aan; elders dachten moeders dat zij op die manier hun kerkverzuim van de afgelopen tijd goedmaakten. Het was echter bedoeld als dankritueel.


Bronnen
[Dries van den Akker s.j./2008.01.04]

© A. van den Akker s.j. / A.W. Gerritsen

VoorwoordHoe wordt men heilig?
© AuteursrechtWoordenboek
LeeswijzerGastenboek
Bronnen